Trương Nghi
Trương Nghi (Hán tự: 張儀, ? - 309 TCN) là nhà du thuyết nổi tiếng thời Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông sử dụng tài chính trị và tài thuyết phục của mình mà gây dựng sự nghiệp. Ông là đại diện tiêu biểu của phái Tung hoành gia, đề xướng chính sách Liên hoành, chống lại việc Hợp tung của Tô Tần.
Trương Nghi là người nước Ngụy, bạn đồng môn với Tô Tần, theo học thầy Quỷ Cốc Tử.
Quan điểm lập nghiệp
Sau khi học xong phép du thuyết, Trương Nghi đi du thuyết các nước chư hầu.Có lần ông bị tướng quốc nước Sở nghi ngờ ăn cắp ngọc bích của ông ta. Trương Nghi không nhận tội bị đánh vài trăm roi rồi được tha. Vợ ông trách ông vì đi học du thuyết mà bị vạ. Trương Nghi hỏi vợ:
Nhìn xem lưỡi ta còn không?
Vợ cười:
Lưỡi còn.
Ông nói:
Được rồi
Trương Nghi đã có chí hướng lập nghiệp từ con đường đi du thuyết từ rất lâu và rất tự tin vào tài năng của mình.
Nhờ Tô Tần mà làm nên công trạng
Tô Tần đề xướng thuyết hợp tung nhưng còn lo Tần đánh Triệu thì thuyết hợp tung của ông ta không thành công. Vì thế ông cho người gợi ý mời Trương Nghi sang Triệu. Trương Nghi đến phủ của Tô Tần bị Tô Tần đối xử đạm bạc, cho ăn uống như người dưới đồng thời mắng nhiếc làm nhục Trương Nghi. Trương Nghi tức giận bỏ đi, nghĩ chư hầu không đâu có thể nhờ được, chỉ có nước Tần mới làm khổ được Triệu, ông bèn đi vào Tần. Tô Tần sau khi trêu tức Trương Nghi thì mặt khác cho người theo Trương Nghi ngầm giúp đỡ. Đến lúc Trương Nghi được vua Tần tin dùng thì người giúp đỡ liền nói thật đây là mưu kế của Tô Tần. Trương Nghi liền than rằng:
"Than ôi? Thế là ta mắc mưu Tô Quân mà không biết, rõ ràng ta không bằng Tô Quân."
Sau đó làm ông được phong làm thừa tướng, cố tình ngăn không cho Tần đánh Triệu thay vào đó là cố ý khiến Tần đánh nước Hàn, nước Sở.
Thực hiện liên hoành, phá hợp tung
Từ khi được vua Tần tin dùng, Trương Nghi được phong làm thừa tướng bắt đầu dùng thuyết Liên Hoành. Thuyết Liên Hoành của Trương Nghi chủ yếu dùng thủ đoạn bày cái lợi trước mắt ra cho các nước chư hầu. Các nước Chư hầu đều vì tham cái lợi trước mắt mà không tính đến hậu quả lâu dài, bội ước với nhau. Điển hình trong thủ đoạn của ông là việc lừa Sở Vương.
Trương Nghi sang Sở hứa với vua Sở nếu Sở bỏ liên minh với Tề thì Tần sẽ cắt đất 600 dặm đất Thượng Ư cho Sở. Sở tuyệt giao với Tề nhân cơ hội đó, Tần với Tề liên minh với nhau. Khi Sở Vương đòi đât thì Trương Nghi lại bảo dâng cho Sở vương 6 dặm đất của mình. Sở Vương tức giận mang quân đánh Tần. Tần và Tề cùng đánh Sở, Sở thua to, tổn thất nặng nề.
Ông dùng thủ đoạn này thuyết phục được các nước Tề, Triệu, Yến, Ngụy liên hoành với nước Tần, như vậy liên minh hợp tung 6 nước do Tô Tần kiến tạo nên đã bị Trương Nghi phá tan, đặt cơ sở vững chắc cho nước Tần tiến tới thống nhất Trung Quốc.
Cuối cùng Trương Nghi làm quan ở Ngụy được 1 năm thì mất.
Tham khảo
• Sử ký Tư Mã Thiên, Truyện Trương Nghi.